پروژه جامع بررسی و ارزیابی الگوهای غیرمعیار در زبان مطبوعات

فرمت فایل : word (قابل ویرایش) تعداد صفحات : 255 صفحه

فهرست مطالب

 مقدمه. 9

فصل اول : کلیات

طرح مسئله و ضرورت و اهمیت تحقیق.. 14

مبانی نظری تحقیق.. 14

اهداف تحقیق.. 16

سؤالات تحقیق.. 16

فرضیه‌ها 16

پیشینة تحقیق.. 17

تعریف نظری  مفاهیم اصلی تحقیق.. 17

تعریف عملی مفاهیم اصلی تحقیق.. 18

روش تحقیق.. 19

فصل دوم : رسانه

رسانه و انواع آن. 28

انواع مطبوعات... 29

رده‌بندی انواع مطالب در نشریات... 33

مطبوعات و زبان. 40

فصل سوم : زبان

زبان و گونه های آن. 45

زبان معیار 46

سبک ها و گونه های زبان معیار. 46

زبان معیار گفتاری و نوشتاری.. 47

زبان معیار نوشتاری و گونه های آن. 48

فصل چهارم : زبان معیار مطبوعاتی

ویژگی ها 53

تفاوت‌ سبک نگارش مطبوعاتی و ادبی.. 58

بیست اصل خوب نوشتن 58

ویژگی‌های سبک روزنامه‌نگاری نوین.. 61

تفاوت نثر ادبی و نثر روزنامه‌ای.. 63

شیوه نگارش مطالب علمی در رسانه‌ها 64

سیر تحول زبان مطبوعات... 66

فصل پنجم : نتایج تحقیق

بخش اول: مهمترین غیرمعیارهای زبان مطبوعات

الف :  ویرایش فنی 71

نشانه‌گذاری 71رسم‌الخط 85املای نادرست 984. عدد نویسی 100 غلط تایپی 106

جمع بندی ویرایش فنی.. 112

ب: ویرایش زبانی... 116

1. فعل

1-1.ناهماهنگی نهاد و فعل 117

2-1. حذف بی‌قرینه فعل 121

3-1. زمان نامناسب فعل 128

4-1. مجهول نامناسب... 138

5-1. دوری اجزای فعل مرکب 146

6-1. کاربرد وجه وصفی 153

7-1. فعل نامناسب 159

مقایسة کلی نشریات از نظر حوزة‌ فعل.. 172

اسم

1-2. کاربرد اسامی بیگانه 173

2-2. کاربرد قواعد عربی 178

3-2. استفاده از صفت نامناسب 184

4- 2. ضمایر نامناسب... 191

5-2. قید نامناسب 196

مقایسة کلّی نشریات از نظر حوزة اسم   200

3 . حرف

1-3. حرف اضافه زاید 203

2-3. حرف اضافه نامناسب 208

3-3. عطف نامناسب 216

4- 3. حذف حرف اضافه 221

5-3. حرف ربط زاید 225

6-3. رای نا به جا 229

7- 3. حذف را  233

8-3. رای زاید 235

9-3. حرف ربط نامناسب 238

10- 3. حذف ربط 241

مقایسة کلّی نشریات از نظر حوزة حرف 245

جمع‌بندی ویرایش زبانی   249

پ: ویرایش بلاغی.. 257

.1. تعابیر نامناسب... 257

تعابیر ناقص..... 264تعابیر عامیانه 268درازنویسی.. 273الگوهای بیانی بیگانه 285جا به جایی ارکان جمله 289 تکرار. 293 مترادف نویسی.. 298 حشو. 302 مبهم نویسی.. 308

جمع بندی ویرایش بلاغی.. 317

جمع بندی نتایج سه حوزه ویرایش فنی ، زبانی ، بلاغی.. 324

بخش دوم : مهمترین الگوهای زبانی غیرمعیار به تفکیک نشریات

جدول و نمودار کلی 325

.1. آفتاب یزد 328

آینه 329ابرار. 330ابرار ورزشی.. 331استقلال جوان 332اطلاعات 333 اعتماد. 334امین 335 ایران 336به سوی افتخار. 337پیروزی 338جام و جم 339جمهوری اسلامی 340خانواده سبز. 341خبر جنوب 342راه زندگی 343رسالت 344شرق 345طاق بستان 346کیهان 347همبستگی 348همشهری 349

بخش سوم  : مهمترین الگوهای زبانی غیرمعیار به تفکیک موضوعات

جدول و نمودار کلی 350

.1. اجتماعی 354

اقتصادی 356حوادث 358دینی 360سیاسی 362علمی 364 فرهنگی 366ورزشی.. 368

بخش چهارم : مهمترین الگوهای زبانی غیرمعیار به تفکیک قالبها

جدول و نمودار کلی 370

.1. خبر. 374

گزارش 376مصاحبه 378مقاله 380

بخش پنجم  : مهمترین الگوهای غیرمعیار به تفکیک نوع نشریات

جدول و نمودار کلی 382

.1. سراسری 384

عامه پسند 386 محلی 388

فصل ششم  : نتیجه‌گیری و پیشنهادها  

بخش اول: نتیجه گیری.. 392

بخش دوم:پیشنهادها 397

منابع و مآخذ  402

 مقدمه

زبان فارسی با تاریخ و فرهنگ و تمدن ما پیوندی دیرینه و ناگسستنی دارد، به‌طوری که امروزه یکی از مهم‌ترین ارکان هویت ملی ما ایرانیان به‌حساب می‌آید. به‌همین دلیل، پاسداشت و تقویت زبان فارسی، ارج نهادن به این میراث ارزشمند فرهنگی و استحکام بخشیدن به بنیان هویت ملی ما تلقی می‌شود. علاوه بر این، زبان فارسی زبان رسمی کشور ما و زبان آموزش و ارتباطات فکری و علمی ماست و بخش مهمی از تفکر ما در چارچوب قواعد این زبان شکل می‌گیرد. به‌همین علت، کیفیت ارتباطات فکری و رشد علمی و فنی ما کاملاً وابسته به کیفیت زبان ما یعنی زبان فارسی است.

پیچیدگی زبان انسان، زبان‌شناسان را بر آن داشته است تا برای مطالعة بهتر و راحت‌تر زبان، آن را به سه سطح آوایی، دستوری و معنایی تقسیم کنند و مطالعة هر یک را به شاخه‌ای از دانش زبان‌شناسی واگذار نمایند.

مطالعة سطح آوایی زبان بر عهدة شاخة «واج‌شناسی» است. در واج‌شناسی چگونگی شکل‌گیری نظام آوایی زبان و قوانین و قواعد حاکم بر آن مطالعه می‌شود. قواعد حاکم بر ترکیب واج‌ها و تشکیل هجاها، چگونگی ترکیب هجاها و تشکیل تکواژها و چگونگی تلفظ واژه‌ها از مهمترین مباحث حوزة واج‌شناسی هستند. تلفظ واژه‌ها از دیرباز مورد توجه ادبا و زبان‌شناسان و البته محل نزاع آنان بوده است. واحدهای زبرزنجیری گفتار نیز در زبان اهمیت بسیار دارند. منظور از واحدهای زبرزنجیری گفتار، واحدهایی چون «تکیه»، «درنگ» و «آهنگ» است که در زنجیرة نوشتار قرار نمی‌گیرند؛ یعنی با خط و نوشتار نمی‌توان آن‌ها را نشان داد. به کارگیری واحدهای زبرزنجیری گفتار در زبان تفاوت معنایی ایجاد می‌کند و با سطح معنایی زبان و دانش معنی‌شناسی ارتباط می‌یابد.

مطالعة سطح دستوری زبان در دو حوزة صرف (ساخت واژه) و نحو صورت می‌گیرد. صرف، ساختمان کلمه و نحو، ساختمان جمله را بررسی می‌کند. مطالعة سطح معنایی زبان بر عهدة دانش معنی‌شناسی است. در معنی‌شناسی، روابط معنایی واحدهای زبانی و نیز معنای دقیق واحدهای زبانی ـ­از تکواژ تا جملة مستقل­ـ بررسی می‌شود. از گذشته‌های دور، دانشمندان بلاغت‌ و ادبای ایرانی و اسلامی،‌ گزاره‌های کلامی را به دو بخش خبری و انشایی تقسیم می‌کردند و برای هر یک اغراض ثانویه‌ای قائل بودند؛ مثلاً از جمله اغراض ثانویة خبر، بشارت، تهدید، تشویق، تنبیه، تحقیر و... است. در این که از یک گزارة خبری معانی دیگری غیر از معنی اصلی برداشت شود، عوامل گوناگونی مانند مخاطب، حرکات سر و دست گوینده، بافت، متن، موقعیت و عوامل دیگر نقش دارند. امروزه بررسی این معانی ثانویه، موضوع یکی از زیرشاخه‌های معنی‌شناسی به نام کاربردشناسی[1] زبان  است که با مکاتب فلسفی نظیر فلسفة تحلیلی و فلسفة زبان نیز ارتباط می‌یابد. برای دست‌یافتن به مبانی نظری گستردة این بحث، اجرای طرح‌های پژوهشی مستقلی لازم است. از آنجا که هر زبانی، نظام و دستگاه معنایی خاص خود را دارد، روش‌های بررسی سایر زبآن‌ها از این نظر چندان برای زبان فارسی ثمربخش نیست و تنها برخی مبانی نظری آنان قابل استفاده است. متأسفانه تاکنون در این زمینه کار پژوهشی درخور توجهی در مورد زبان فارسی صورت نگرفته است. با این همه، مطالعة این سطح از زبان نیز از حوزة بحث این پژوهش خارج است.

در پژوهش حاضر، به الگوهای غیرمعیار در زبان مطبوعات پرداخته شده است. دربارة‌ اشکالات و ایرادات زبانی در مطبوعات، تا کنون بسیاری از متخصصان اظهار نظر کرده­اند. منتقدان معمولاً همراه با انتقادهای خود، مثال‌هایی از اشتباهات نگارشی، دستوری، رسم­الخطی و... آورده و با استناد به این مثال‌ها، انتقادات خود را وارد دانسته‌اند.

بسیاری از این انتقادها ـ­که در جای خود درست هستندـ با ملاحظات تجویزی همراهند؛ یعنی منتقد برای اشکالات دستوری، نگارشی و رسم­الخطی، الگوی زبانی جانشینی پیشنهاد می‌کند. مثلاً پیشنهاد می‌کند به جای استفاده از «توسط» و «به کاربردن فعل مجهول»، از «فعل معلوم» و «ساختار جملة معلوم» استفاده شود:

خبرگزاری فرانسه گزارش داد عده‌ای از تظاهرکنندگان توسط پلیس مجروح شدند. (نادرست)

خبرگزاری فرانسه گزارش داد پلیس عده‌ای از تظاهرکنندگان را مجروح کرد. (درست)

همچنین این انتقادها مبتنی بر استقرای ناقص است و منتقد از بسامد الگوهای زبانی به کار رفته در زبان مطبوعات آگاهی کاملی ندارد. به عبارت دیگر، پیشنهادهای تجویزی منتقدان بر پایة توصیف دقیق الگوهای زبانی بنا نشده است.

زبان مطبوعات (به­ویژه در بخش­های رسمی­تر) یکی از مصداق­های زبان معیار[2] است. انتظار می‌رود چنین زبانی خالی از ایراد و اشکال باشد. نخستین گام در راه رفع ایرادهای احتمالی زبان مطبوعات و به کار بستن تجویزات زبان‌شناختی، توصیف دقیق زبانی است که در بخش‌های مختلف مطبوعات به کار می‌رود. داشتن شناخت و توصیف دقیق اشکالات زبان مطبوعات، مقدمة هر گونه تلاش برای ارائة نظرات تجویزی و در نهایت حل مسائل و مشکلات زبانی این رسانه است. ابتدا باید به طور دقیق، علمی و مستند به توصیف دقیق اشکالات زبان مطبوعات پرداخت و آن‌ها را طبقه‌بندی و تحلیل کرد و آن گاه الگوها و ساختارهای معیار را تجویز کرد. چنین توصیفی، مواد خام بسیاری نیز برای اجرای تحقیقات دیگر فراهم می‌سازد.

پژوهش حاضر برای آن­که راه اجرای پژوهش‌های بعدی در این حوزه را هموار کند، به معرفی بنیادین مباحث نظری برای تحلیل زبان مطبوعات پرداخته است. بنابراین، این تحقیق پشتوانة نظری کامل و ارزشمندی را برای هرگونه تحلیلی در عرصة زبان مطبوعات، فراهم می­آورد. با استفاده از مباحث نظری این پژوهش، در فصلی جداگانه تعداد مشخصی از جمله­های بخش‌های مختلف مطبوعات از نظر اشکالات ویرایشی در حوزه های فنی، زبانی و بلاغی بررسی شده‌اند و ضمن اشاره به مهمترین اشکالات آن‌ها سعی شده است صورت‌های جایگزین و متناسب با زبان معیار فارسی پیشنهاد شود.