مقاله بررسی کاهش ضایعات بذر مصرفی گندم

فرمت فایل : word (قابل ویرایش) تعداد صفحات : 11 صفحه

چکیـده

گندم به عنوان مهمترین محصول زراعی و ماده غذایی کشور بطور متوسط 5/6 میلیون هکتار از اراضی کشور را بخود اختصاص داده و بالغ بر 5/10 میلیون تن تولید دارد. عملکرد پائین گندم در ایران در مقایسه با جهان عمدتاً بواسطه سطوح پائین نهاده ها (بویژه آب) و ضعف مدیریت زراعی است. تکیه بر افزایش عملکرد بعنوان کلیدی ترین راه حل افزایش تولید گندم، توسعه تحقیقات در       زمینه های کاهش ضایعات و ساماندهی بذر را بعنوان راهکاری مناسب طلب می نماید. بررسی منابع مختلف نشان می دهد که میزان بذر کافی و اقتصادی بطور معنی داری کمتـر از میـزان بـذری اسـت که در حال حاضـر اکثر گندمکاران کشور مصرف مـی نمایند. علت عمده این مصرف اضافی عدم اطمینانی است که زارعین از استقرار گیاه (تراکم بوته) در مزرعه دارند.

به منظور بررسی تراکم بوته بر عملکرد دانه و اجزاء عملکرد ارقام مختلف گندم دو آزمایش در سال های 1380 و 1381 در مزرعه دانشکده کشاورزی دانشگاه تهران (کرج) بصورت طرح کرتهای خرد شده در قالب فاکتـوریـل با چهـار تکرار به اجـرا درآمد. فاکتورها شامل 4 رقم تجارتی گندم (مهدوی، قدس، مرودشت و M75-7)، تراکم بوته در پنج سطح (200،250، 300، 350 و 400 بوته در متر مربع) و دو تیمار ضد عفونی و عدم ضد عفونی بذر پیش از کاشت بودند. نتایج تجزیه مرکب دو ساله نشان داد که با افزایش میزان بذر مصرفی (تراکم بوته) برخی مؤلفه های عملکرد گندم مثل تعداد پنجه و سنبله در متر مربع افزایش یافت، اما در مقادیر بالاتر بذر مصرفی این روند افزایش کمتری داشت. به طوری که با دو برابر کردن میزان بذر مصرفی، از 200 به 400 دانه در متر مربع، تعداد پنجه و سنبله در واحد سطح به ترتیب 21 و 5/5 درصد افزایش داشتند و در مقابل، عملکرد دانه 3/0 درصد کاهش نشان داد. در بین ارقام مورد بررسی، رقم M75-7 با افزایش بذر مصرفی در واحد سطح عملکرد دانه بیشتری تولید نمود درحالیکه، ارقام مرودشت، مهدوی و قدس بیشترین عملکرد دانه را به ترتیب در تراکم های 200، 250 و 300 عدد بذر در متر مربع داشتند. تیمار ضدعفونی بذر در مقابل عدم ضد عفونی بذر بطور نسبی عملکرد دانه بیشتری تولید نمود، اما تفاوت آنها معنی دار نبود.

بـررسـی ارتبـاط اجزاء عملکرد نشـان داد که صفـات مـاده خشک (** 84/0=r)، شـاخص بـرداشـت (** 62/0=r) و تعداد سنبله بارور در واحد سطح (**50/0=r) همبستگی مثبت و معنی دار با عملکرد دانه داشتند. صفات دیگر نظیر، تعداد پنجه در متر مربع، ارتفاع بوته، تعداد سنبلچه و دانه در سنبله همبستگی منفی و معنی داری با عملکرد دانه نشان دادند به نحوی که با افزایش میزان بذر مصرفی افزایش عملکرد دانه از طریق کاهش این صفات میسر نگردید. بطور کلی، اثرات متقابل میزان بذر×رقم و یکسان نبودن نتایج حاصل از سالهای مورد بررسی نشان داد که عامل نوع بذر (رقم) یا اثرات مقدار بذر مصرفی برای حداکثر بهره برداری کافی نیست. اما، چنانچه کاهش ضایعات بذر مصرفی (کاهش هزینه های تولید گندم) مورد نظر باشد تراکم 200 بذر درمتر مربع با تولید حداکثر عملکرد دانه کفایت خواهد نمود، بدیهی است حصول حداکثر محصول در شرایط محیطی و مدیریتی مناسب امکان پذیر خواهد شد.

واژه های کلیدی: کاهش ضایعات، بذر گندم، تراکم بوته، عملکرد و اجزاء عملکرد.

مقدمه

عمده ترین بخش مصرف گندم در ایران مربوط به تولید نان است (90% عرضه گندم را شامل می شود)، و بخشی نیز به مصرف بذری و مصرف دامی می رسد. مصرف بذر مورد نیاز کشت سالانه در کشور بالغ بر000/000/1 تن برآورد گردیده که در شرایط معمول کشت گندم از 60 کیلوگرم در زراعت دیم لغایت200 کیلوگرم در هکتار در زراعتهای پاییزه آبی متغیر است. در زراعتهای پاییزه گندم آبی نسبت بذر مصرفی به تولید یک به بیست است. میزان بذر کمتر و یا بیشتر از معمول در برخی مواقع و به دلایل متعددی به شرح زیر توسط کشاورزان مورد استفاده قرار می گیرد. از آن جمله: واریته های بذر درشت (اندازه بذر) واریته هائی با پتانسیل (توانائی) پنجه زنی کم، کشت بهاره، کشت دیر (در پائیز یا بهار)، روش دستپاش، اراضی سنگین، درصد جوانه زنی پائین و غیره.       خسارت های وارده بر بذر گندم به هنگام داشت، برداشت و پس از برداشت توسط برخی عوامل بیماری زا و آفات (در مزرعه و انبار) باعث افزایش ضایعات بذر گندم می شود. متوسط رطوبت موجود در خاک نیز از عوامل اصلی تعیین کننده میزان بذر مصرفی است. به طوری که در مناطق کم باران میزان متوسط بذر کمتر و در مناطق نیمه مرطوب و مرطوب بذر بیشتری مصرف می شود.

بنابر این، جلوگیری از ضایعات گندم با توجه به مشکلات و محدودیت های موجود از نقطه نظر افزایش عملکرد در واحد سطح، افزایش سطح زیر کشت، تامین نهاده های مورد نیاز، محدودیت واردات به لحاظ تنگناهای حمل و نقل و بندری اهمیت زیادی پیدا کرده است و تأثیر آن بر درآمد زارعین و نهایتاًٌ میزان عرضه محصول قابل توجه می باشد (وزارت کشاورزی، 1362). لذا، طرح حاضر برای دستیابی به امکان کاهش میزان بذر مصرفی در هکتار به عنوان راهکاری برای کاهش ضایعات بذر جهت کشت گندم پائیزه آبی می باشد،

مقاله بررسی ضایعات گندم در اثر حمله آفات انباری در سیلوها و انبارهای غلات در استانهای کشور

فرمت فایل : word (قابل ویرایش) تعداد صفحات : 22 صفحه

چکیده

آفات انباری علاوه بر خسارت کمی، زیانهای کیفی به محصولات انبار شده وارد می‎آورند. آلوده شدن گندم انبار شده به مدفوع و جلدهای لاروی حشرات و کنه‎ها، از بین رفتن عناصر اصلی و ویتامین‎ها، از عوامل مهم کاهش کیفیت گندم می‎باشند. زیان‎های بهداشتی ناشی از فعالیت آفات انباری در سیلوهای گندم قابل توجه می‎باشد. تجمع لمبه گندم در گندم انبار شده در سیلو سبب می‎گردد که آرد تهیه شده به موهای بلند لاروهای این حشره آلوده گردد و در دستگاه گوارش     مصرف کنندگان اختلالات شدید گوارشی بوجود آورند.

در بررسی آفات انباری سیلوها و انبارهای غلات در ورامین - گلستان - تهران و کرمانشاه از تاریخ 1/8/80 لغایت 30/1/82 موارد زیر مورد توجه و بررسی قرار گرفت و در جداولی که با فاکتورهای زیر تهیه شده بود:

نوع انبار (سیلوی استوانه‎ای - سوله و انبار روباز ) - ظرفیت - درجه حرارت و رطوبت انبار ، مدت زمان نگهداری در انبار - نوع رقم گندم تحویلی (داخلی و خارجی) - مبداء محصول (داخلی و خارجی) میزان گندم تحویلی (داخلی و خارجی)، وضعیت محصول در زمان تحویل از قبیل رطوبت - افت محصول - درجه سن‎زدگی - نوع آفت - روش استفاده از آفت‎کش‎ها، نوع و میزان مصرف آنها ذکر گردید.

از مجموع آفات انباری جمع آوری شده از سیلوها و انبار‎های مورد مطالعه 5 گونه حشره از ردیف سخت‎بالپوشان(coleoptera) و دو گونه از ردیف پروانه‎ها ((Lepidoptera و دو گونه از کلاس کنه‎ها (Acarina) به عنوان گونه‎های غالب در  سیلوها و انبارهای گندم مورد بررسی مشخص گردید و طبق پرسشنامه‎های تکمیل شده توسط 1500 نفر گندمکار از چهار استان کشور (تهران - گلستان - خوزستان و کرمانشاه) 9 فاکتور مؤثر در کاهش ضایعات گندم در زمان انبار نمودن (کم بودن رطوبت گندم - انباشته کردن گندم حداکثر تا 5/1 متر ارتفاع - تهویه شدن انبار - زیر و رو کردن گندم در انبار هر چند روز یکبار - حداکثر حرارت 18 درجه سانتیگراد در داخل انبار - خشک بودن محیط انبار - غیر قابل نفوذ بودن کف انبار - بوجاری و ضدعفونی) تجزیه و تحلیل آماری گردید و تمامی 9 عامل مؤثر در کاهش ضایعات گندم در زمان انبار نمودن همبستگی مثبت و بسیار معنی‎داری (با احتمال 1%) نشان دادند. هم چنین در زمینه داشتن آشنایی گندمکاران با روش‎های مبارزه با آفات سن، ملخ و شته‎های گندم زیاد و با آفات دیگر نظیر پروانه‎ها، تریپس، زنبور و مگس‎های مضر گندم خیلی کم و یا هیچ بوده است ولی رویهم رفته تعداد گندمکاران موافق با کنترل آفات زیادتر می‎باشند.

  مقدمه      خسارت کمی و کیفی غلات انبار شده در اثر حمله آفات و نشو و نمای میکروارگانیسم‎ها و یا به علت افزایش رطوبت و گرما در انبارها و سیلوها می باشد و لذا تغییرات مهمی در جهت کاهش ارزش غذائی و صنعتی این محصولات پدید میاید، چنانچه ترکیب شیمیائی، رنگ و مزه محصولات دگرگون شده و در نتیجه ارزش تجارتی آنها به شدت کاهش می یابد و چنانچه شرایط محیطی برای فعالیت آفات فراهم باشد محصول به مدفوع و پوسته‎های لاروی حشرات و کنه‎ها و یا به فضولات جوندگان و سایر موجودات زیان‎‎آور آلوده شده و از مرغوبیت آن کاسته میگردد. دانه‎های گندمی که مورد حمله آفات مختلف قرار می گیرند در اثر اکسیداسیون و واکنش‎های شیمیائی مقدار اسید چرب آزاد آنها افزایش مییابد و در نتیجه محصول ترش مزه می‏شود، نان پخته شده از آردی که از گندم آلوده به لمبه گندم به دست آمده و در نتیجه آلوده به موهای بلند لاروهای این آفت است، در دستگاه گوارش مصرف کنندگان اختلالات شدید گوارشی ایجاد میکند و هم چنین دام‎هائی که از محصولات آلوده به آفات انباری تغذیه کنند به ناراحتی‎های گوارشی و خونی مبتلا میشوند و کارگرانی که در هوای انبارهائی که محصولات آفت زده نگهداری میشوند تنفس میکنند اغلب به عوارض تنفسی و آلرژیهای پوستی دچار میشوند. علاوه بر حشرات، برخی از موش‎های خانگی و انباری گاهی بطور غیرمستقیم بهداشت انسانی را به مخاطره میاندازند و در واقع این موش‎ها حامل میکروب های بیماریهای واگیردار هستند، چنانچه به بیماری‎های عفونی سالمونلوز (salmonelloses) مبتلا باشند، مواد انباری آلوده به فضولات و ادرار  این موش‎ها باعث تب، اسهال و درد شدید شکم در اشخاص مصرف کننده از این مواد انباری میگردد